BRANAPLAM (wcześniej oznaczany kodami: LMI070, NVS-SM1) jest eksperymentalnym preparatem opracowanym przez firmę Novartis, który zwiększa poziom białka SMN, modyfikując składanie pre-mRNA genu SMN2. Podawany jest w formie zawiesiny doustnej raz na tydzień .
Branaplam był pierwszą cząsteczką opracowaną w celu przyczynowego lecznia SMA, która trafiła do badań klinicznych. Pod koniec 2014 r. w ośrodkach klinicznych w Belgii, Danii, Niemczech i Włoszech rozpoczęto podawanie preparatu trzynaściorgu niemowląt z najcięższą postacią SMA. Wstępne obserwacje już po kilku miesiącach wskazały na zadziwiająco dużą i szybką poprawę funkcji mięśniowej u większości dzieci uczestniczących w badaniu.
W maju 2016 r., w związku zaobserwowaniem poważnych działań niepożądanych u zwierząt karmionych wysokimi dawkami branaplamu, dzieciom uczestniczącym w badaniu wielokrotnie zmniejszono dawkę oraz wstrzymano dalszy nabór do badania. Po dwóch miesiącach, w lipcu 2016 r. stwierdzono, że efekt toksyczny jednak dotyczy tylko tego konkretnego gatunku zwierząt eksperymentalnych, i przywrócono uczestnikom możliwość powrotu do poprzedniej dawki. Niestety, w wyniku osłabienia wywołanego dwumiesięcznym niedoborem leku dwoje dzieci zmarło. Pozostałe dzieci jednak zaczęły odzyskiwać siły. Przez kolejne dwa lata prowadzono intensywne prace nad określeniem bezpieczeństwa preparatu. W 2018 roku, po uzyskaniu potwierdzenia bezpieczeństwa, wznowiono nabór do badania, jednocześnie rozszerzając je na nowe kraje.
W 2021 roku firma Novartis zdecydowała się zaprzestać rozwoju branaplamu jako leku na SMA, uznając, iż lek nie wykazuje wystarczającej przewagi nad już dopuszczonym na rynek risdiplamem, aby inwestować w dalsze badania kliniczne w SMA. Natomiast Novartis kontynuuje prace nad branaplamem w leczeniu pląsawicy Huntingtona.
Badanie kliniczne
Przeprowadzono tylko jedno badanie kliniczne branaplamu: An Open Label Study of LMI070 in Type 1 Spinal Muscular Atrophy (SMA). Było to dwuczęściowe badanie branaplamu stosowanego u niemowląt z pierwszą postacią rdzeniowego zaniku mięśni. Badanie było otwarte (nierandomizowane), tj. wszystkie dzieci otrzymywały substancję czynną, nie stosowano placebo.
Część I badania trwała od 2014 do 2017 roku. Celem jej było określenie maksymalnej tolerowanej dawki, a także bezpieczeństwa, farmakokinetyki i farmakodynamiki branaplamu. Trzynaścioro niemowląt biorących w niej udział przez 13 tygodni otrzymywało preparat w dawkach różnej wielkości, a następnie przez kolejne lata pozostawało na najwyższej bezpiecznej dawce.
W 2017 roku zdecydowano się wznowić badanie wg nowego projektu – była to część II badania. W tej rozszerzonej części niemowlęta otrzymywały jedną z dwóch dawek branaplamu: niższą oraz dawkę 4-krotnie wyższą. Miało to pozwolić na określenie, czy podwyższenie dawki wiąże się z wyższą skutecznością.
Badanie było prowadzone w następujących państwach: Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Polska, Rosja, Szwecja, Węgry i Włochy. W Polsce badanie prowadzone było w dwóch ośrodkach; w każdym było czworo niemowląt:
- Oddział Neurologii i Epileptologii Instytutu “Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
- Oddział Neurologii Dziecięcej Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu
Nabór do badania został zakończony na początku 2019 roku. Do badania włączono łącznie 39 dzieci na całym świecie, z tego w Polsce 8. Kilkoro dzieci zmarło w trakcie pierwszej części badania, m.in. w związku z dwumiesięczną przerwą w podawaniu leku.
W 2021 r., w związku z decyzją o zakończeniu badania, firma Novartis zgodziła się nieodpłatnie przekazać lek terapii genowej dla wszystkich dzieci uczestniczących w badaniu klinicznym branaplamu, które spełniały kryteria leczenia lekiem Zolgensma.