Skip to content

Zolgensma® (terapia genowa)

Onasemnogen abeparwowek (nazwa handlowa: Zolgensma®; dawniejsze oznaczenie kodowe: AVXS-101) jest lekiem opracowanym w celu leczenia rdzeniowego zaniku mięśni i dostępnym na rynku od 2019 roku, a w Unii Europejskiej od maja 2020 roku.

Podobnie jak w wypadku pozostałych leków przyczynowe, działanie lecznicze leku Zolgensma polega na podniesieniu w motoneuronach poziomu białka SMN, którego niedobór leży u podłoża rdzeniowego zaniku mięśni. Większa ilość tego białka sprawia, że degeneracja motoneuronów zatrzymuje się i choroba przestaje postępować. Jeśli u chorego mięśnie nie uległy jeszcze zaawansowanemu zanikowi, to połączeniu z właściwą fizjoterapią i wielospecjalistyczną opieką medyczną zastosowanie tej terapii może choremu przynieść znaczącą poprawę.

Zolgensma zalicza się do tzw. terapii genowych. W metodzie tej na procesy tworzenia białek przez organizm wpływa się za pomocą fragmentów DNA dostarczanych do komórek przez specjalnie spreparowane wirusy. Lek Zolgensma używa do tego adenowirusów serotypu 9, w skrócie: AAV9. Każdy z nich w białkowym pancerzu przenosi syntetyczną sekwencję DNA odpowiadającą genowi SMN1. Po podaniu leku pacjentowi wirusy te “infekują” komórki organizmu, a sekwencja DNA trafia do jądra komórkowego, gdzie rozpoczyna tworzenie brakującego białka SMN.

Tak więc, o ile nusinersen lub risdiplam podnoszą poziom białka SMN modyfikując gen SMN2 w taki sposób, aby działał tak jak gen SMN1, to lek Zolgensma dokonuje tego samego dostarczając do komórek gotowy transgen (równoważnik genu) SMN1.

Terapia genowa nie zmienia istniejącego kodu genetycznego człowieka ani w żaden sposób nie naprawia wady genetycznej leżącej u podłoża SMA. Zmiany w komórkach wywołane przez lek Zolgensma nie są dziedziczone. Używane przez producenta w USA określenie “terapia zastępująca gen” (gene replacement therapy) zostało uznane w Unii Europejskiej za mylące i jest rzadko stosowane.

Dużą zaletą leku Zolgensma jest szybkie rozpoczęcie działania. Lek znacznie podnosi poziom białka SMN w ciągu kilkudziesięciu godzin od podania – tak bardzo, że poziom tego białka jest porównywalny z poziomem u osoby zdrowej. Sprawia to, że lek ten jest wyjątkowo przydatny do leczenia niemowląt i małych dzieci, u których objawy SMA jeszcze się nie pojawiły albo pojawiły się bardzo niedawno – czyli dzieci, które są na etapie, gdy utrata neuronów postępuje błyskawicznie, z dnia na dzień, a zapotrzebowanie na białko SMN jest najwyższe. Inną zaletą tego leku jest, że stosuje się go jednorazowo, w odróżnieniu od pozostałych leków, które należy przyjmować stale.

W organizmie osoby, która przyjęła lek oparty na wirusie z klasy AAV, wytwarza się trwała odporność. Z tego powodu lek Zolgensma podaje się tylko raz. Część osób ma naturalnie nabytą odporność na tego typu wirusa – jest tak u kilku procent niemowląt i u 40–50% dorosłej populacji. U takich osób nie można zastosować leku Zolgensma ani innych leków opartych na wirusach AAV9. Podobnie, osoby, które przyjęły lek Zolgensma, również w przyszłości nie będą mogły przyjąć żadnych innych terapii genowych opartych na wirusie AAV9.

Lek Zolgensma niesie ze sobą ryzyko działań niepożądanych i w praktyce jego stosowanie jest ograniczone względami bezpieczeństwa.

Dawkowanie

Lek Zolgensma podawany jest w warunkach szpitalnych jako wlew dożylny, trwający ok. godziny. Dawka jest dobierana ściśle do wagi pacjenta. Do uzyskania trwałego efektu leczniczego wystarczy jednorazowe podanie.

Zakres rejestracyjny

Od maja 2020 roku lek Zolgensma jest warunkowo dopuszczony do stosowania w Unii Europejskiej do leczenia chorych z rdzeniowym zanikiem mięśni, którzy albo mają kliniczne objawy pierwszej postaci SMA, albo mają nie więcej niż trzy kopie genu SMN2 bez względu na postać SMA. Największą dawką, jaką producentowi wolno wprowadzić na rynek UE, jest dawka odpowiadająca zastosowaniu u pacjenta o masie ciała 21 kg.

Konsensus ekspertów medycznych

W lipcu 2020 roku wiodący europejscy eksperci opublikowali stanowisko w sprawie stosowania leku Zolgensma. Z polskim tłumaczeniem stanowiska można zapoznać się na tej stronie.

W październiku 2020 Fundacja SMA oraz Polskie Towarzystwo Neurologów Dziecięcych opublikowały wspólne stanowisko dotyczące terapii genowej.

Dostępność

Zolgensma przez długi czas pozostawał najdroższym lekiem świata – w kontrowersyjnej decyzji producent ustalił cenę detaliczną leku na 2,125 miliona dolarów amerykańskich (1,945 mln euro) za opakowanie (1 dawka). Cena, za jaką lek zakupują władze państwowe i ubezpieczyciele, jest zwykle znacząco niższa.

W Polsce lek Zolgensma jest refundowany przez NFZ od 1 września 2022 roku w leczeniu dzieci z SMA w wieku do 6 miesięcy, które zostały objęte programem badań przesiewowych noworodków w Polsce i które nie rozpoczęły leczenia innym lekiem na SMA.

Dalsze informacje

Producent pracuje też nad postacią Zolgensmy podawaną dooponowo – przez punkcję lędźwiową. Przy takiej metodzie podania wystarczyłaby dziesięciokrotnie mniejsza dawka, toteż lek potencjalnie mógłby być stosowany u starszych pacjentów. Trwają badania nad skutecznością i bezpieczeństwem takiej formy.

Fundacja SMA, działając w ramach SMA Europe, wspiera prace firmy Novartis Gene Therapies – producenta leku – w zakresie rozwoju i udostępnienia tej terapii w Europie. Braliśmy udział między innymi w opracowywaniu założeń europejskich badań klinicznych tej terapii. Współpracowaliśmy także z Europejską Agencją Leków w przedmiocie dopuszczenia terapii genowej na rynek, w tym zwłaszcza określenia populacji docelowej.

Back To Top